Według Biblii historia
Izraela rozpoczęła się wówczas,
gdy Jahwe wezwał Abrahama, by ten porzucił
swą rodzinę, kraj i poszedł
osiedlić się w
ziemi Kanaan. Jego syn
Izaak i wnuk
Jakub żyli tam
aż do momentu,
gdy głód kazał temu
ostatniemu szukać środków
do życia w
Egipcie, dokąd Jakub
udał się wraz
ze swymi dwunastoma
synami. Jeden z
nich imieniem Józef
już wcześniej zdobył
sobie wysoką pozycję
w kraju nad
Nilem. Po jakimś
czasie potomkowie Jakuba
stali się w
Egipcie niewolnikami. Jahwe jednak
objawił się Mojżeszowi
i powierzył mu
misję oswobodzenia swego
ludu. W jakiś
czas później Mojżesz
wykonał to zadanie
i z pomocą
Jahwe wyprowadził lud
Izraela z domu
niewoli. Mojżesz i
jego lud doszli
do góry Synaj,
gdzie zawarte zostało
przymierze pomiędzy Jahwe
a ludem. Na
mocy owego przymierza
Jahwe stał się
bogiem swego ludu wybranego. Warunki
przymierza zostały określone
w prawie wyrażonym
w Dziesięciorgu Przykazań.
Jednakże z powodu
nieposłuszeństwa ludu jego
marsz ku Ziemi
Obiecanej opóźniał się.
Przez czterdzieści lat
pozostawał on na
pustyni. W końcu
po śmierci Mojżesza
lud Izraela wszedł
do ziemi Kanaan
od strony wschodniej przekraczając
rzekę Jordan. Pod
wodzą Jouzego zdobyte
zostało Jerycho. Podczas
dobrze zorganizowanej kampanii
Izraelici opanowali następnie
cały kraj i
osiedlili się w
nim. Okres następujący
bezpośrednio po podboju
ziemi Kanaan wypełniony
wojnami Izraela z
rozmaitymi sąsiednimi plemionami relacjonuje Księga
Sędziów. Wejście do
Kanaanu oznaczało zetknięcie
się z miejscową
religią, co znajduje
swe odzwierciedlenie w
walce Gedeona z
kultem Baala. Opowieści
o Samsonie stanowią
z kolei refleks
walk z Filistynami,
którzy osiedlili się
na południowych wybrzeżach
Palestyny.
MONARCHIA IZRAELA
Pod naciskiem trwających
walk z Filistynami
i innymi wrogami
Izraelici zdecydowali się wybrać
króla. Wybór ich
padł na Saula
z plemienia Beniamina
(1020 – 1000 r. p.n.e.)
który został namaszczony
jako król przez
Samuela. Nowy władca
pokonał najpierw Ammonitów,
a następnie walczył
ze zmiennym szczęściem z
Filistynami. Podczas tych
wojen wyróżnił się
pewien młody człowiek
z plemienia Judy
imieniem Dawid i
został wzięty na
królewski dwór. Zgodnie
z tradycją Dawid
został już za
w czasu namaszczony
na króla przez
Samuela. Wkrótce jednak
doszło do poważnych
konfliktów między Saulem
a Dawidem. Ostatecznie
Saul został pokonany w
walce z Filistynami
i odebrał sobie
życie na górze
Gelboe. Wydaje się,
że wypadki te
zbiegały się z końcem epoki brązu.
Dawid (1000 – 960 r. p.n.e.) ustanowił
się królem nad
Judą, obierając na rezydencję
miasto Hebron, natomiast
północni Izraelici uznali
następcą Saulowego syna
Iszbaala. Po zamordowaniu
tego ostatniego Dawid
dzięki zręcznym manewrom
został również uznany
królem północnego Izraela.
Dawid odniósł decydujące zwycięstwo nad
Filistynami i rozszerzył terytorium
swego państwa ujarzmiając
Aramejczyków z Damaszku,
Ammonitów, Moabitów i Edomitów. Izrael
stał się wielką
potęgą, a Dawid
zagarnąwszy też należącą
do Jebuzejczyków Jerozolimę
uczynił ją stolicą
swego królestwa. Panowanie
Dawida zaznaczyło się
w dziejach Izraela
kilkoma decydującymi zmianami.
Po pierwsze ostatecznie
ustanowiony został ustrój
monarchiczny łącznie ze związaną
z nim ideologią
zapożyczoną od innych
królestw zachodniej Azji.
Namaszczony król uważany
był za syna
Jahwe i panował
w jego imieniu.
Po drugie królestwo
wybrało swą stolicą
miasto wzniesione na
neutralnym terenie nie należącym
do żadnego z
dwunastu plemion. Dawid
przeniósł arkę do Jerozolimy, którą
uczynił religijnym centrum
dla całego kraju.
Zgodnie z późniejszą
tradycją w arce
przechowywane były tablice
z Dziesięciorgiem Przykazań.
Następcą Dawida był
jego syn Salomon
(960 – 922 r. p.n.e.) Jego panowanie
nie było nazbyt
pomyślne pod względem
politycznym, bowiem utracono
wówczas Edom i
Damaszek. Salomon ożenił
się z egipską
księżniczką i zawarł
układ z Hiramem
z Tyru. Rozwinął
również korzystne stosunki handlowe z
innymi krajami. Biblia
czyni Salomona sławnym
przede wszystkim ze
względu na jego
nieprzeciętne przymioty
umysłu. Powszechnie przyjmuje
się, że podczas
jego panowania dokonano
pierwszej próby zebrania
izraelskich tradycji
historycznych, co przyniosło
w efekcie powstanie
najstarszych dokumentów
Pięcioksiągu. Najlepiej jednak
Salomon znany jest
ze swej działalności budowlanej – ze wzniesienia
miast, fortyfikacji i nade wszystko
świątyni jerozolimskich, a
także z płomiennego
romansu z królową
Sabą. W celi
świątymi złożona była
arka przymierza, którą osłaniały
dwa skrzydlate cherubiny.
W świątyni składane
były ofiary i
obchodzone religijne święta. Po
śmierci Salomona w 922
r. p.n.e. napięcie pomiędzy
plemionami północnymi i
południowymi związane z
powszechnym niezadowoleniem z
powodu uciążliwych podatków doprowadziło
do otwartego konfliktu,
który zakończył się ustanowieniem dwu
oddzielnych królestw. Na
południu powstało królestwo
Judy pod władzą
Salomonowego syna Roboama,
a na północy
królestwo Izraela rządzone
przez Jeroboama, jednego
z urzędników Salomona.
W ten sposób
Juda pozostawała pod
władzą dynastii wywodzącej
się od Dawida,
natomiast na północy
królowie byli wybierani.
Jeroboam założył w
swym królestwie dwa sanktuaria w
Betel i Dan.
O ile południe
cieszyło się pewną
stabilizacją pod rządami
swej dynastii, to
królestwo północne stało
się wkrótce widownią
politycznych niepokojów, podczas
których tron zagarnął
wódz imieniem Omri
(876 r. p.n.e.) Jego syn
Achab ożenił się
z fenicką księżniczką
Jezabel, która miała
wprowadzić do Izraela
kult Baala. Fakt
ten wywołał gwałtowny
sprzeciw proroka Eliasza,
a następnie także
zaangażowanego politycznie proroka
Elizeusza. Ten ostatni
uczynił królem pewnego
wodza imieniem Jechu
(842 – 815 r. p.n.e.) Powstanie
pod wodzą Jechu
o przypuszczalnie religijnej
inspiracji, które pociągnęło za
sobą zabicie wielu
czcicieli Baala wliczając
w to Jezabel,
nie było politycznym
sukcesem. Śmierć królowej
doprowadziła do napięcia
w stosunkach z
Fenicją, zaś w
następstwie konfliktu z
Aramejczykami Jechu został
zmuszony do płacenia
trybutu Asyrii, lecz
ostatecznie Aramejczycy zajęli
całą Transjordanię.
Panowanie Jeroboama II
(786 – 747 r. p.n.e.)
poprawiło w końcu
sytuację polityczną i
ekonomiczną, tak że
Izrael wrócił częściowo
do dawnego znaczenia.
Tymczasem Juda istniała
dalej pod rządami
dynastii Dawidowej. Za
panowania współczesnemu Jeroboamowi
II Azariasza (783 – 742
r. p.n.e.) Juda również
przeżyła okres pomyślności.
Po śmierci Jerobama
II Izrael wszedł
w okres wewnętrznej
destabilizacji, czemu towarzyszyła
wzrastająca presja ze
strony Asyrii. Manachem
(745 – 738 r. p.n.e.) musiał płacić
ciężki trybut Tiglatpilesarowi III.
Pekajach (737 – 732 r. p.n.e.)
usiłował znaleźć poparcie
u Aramejczyków, aby
zbuntować się przeciwko
Asyrii. Lecz gdy
Achaz z Judy
(735 – 715 r. p.n.e.) odmówił
przyłączenia się do
tej koalicji, jej
członkowie ogłosili wojnę
przeciwko niemu. Mimo
protestów proroka Izajasza
Achaz zwrócił się
o pomoc do
Asyrii. W wyniku
interwencji Tiglatpilesara III
Aramejczycy zostali pokonani,
tak że nowemu królowi
Ozeaszowi pozostały jedynie
ziemie wokół Samarii.
Gdy i on
próbował powstania w 721
r. p.n.e. następca Tiglatpilesara, Sargon
II położył kres
istnieniu królestwa izraelskiego.
Ezechiasz, nowy król
judzki ( 715 – 687 r. p.n.e. )
wobec parcia asyryjskiego
szukał pomocy Egiptu.
W chwili śmierci
Ezechiasza w 687 r.
p.n.e. Asyria znajdowała
się u szczytu
swej potęgi sięgając
nawet do Egiptu.
Juda musiała oczywiście
opłacić pokój trybutem.
Jednak w 612 r.
p.n.e. Asyria upadła
pod uderzeniem państwa
babilońskiego, a Juda
stała się wasalem
Egiptu. Lecz wkrótce
Babilonia dała odczuć
Palestynie swe wpływy,
tak że w
597 r. p.n.e. Juda
stała się jej
państewkiem satelitarnym. W
walce między Babilonem
a Egiptem król
Zedechiarz stanął po
stronie Egiptu. W
rezultacie ekspedycja babilońska
zdobyła i zburzyła
Jerozolimę w 587 r.
p.n.e. Warstwy przywódcze
zostały zesłane do
Babilonii, a Juda
stała się prowincją
tego państwa.
NIEWOLA BABILOŃSKA
Upadek Jerozolimy był poważnym ciosem dla narodu. Z drugiej
strony znajdujący się na wygnaniu przywódcy zdecydowali byli ratować co tylko
możliwe z izraelskiej tradycji. Nabuchodonozor dokonał jeszcze dwóch deportacji
ludności judzkiej, które objęły
przywódców rodzin, klanów oraz plemion, kapłanów, rzemieślników. Ogólna liczba
deportowanych osiągnęła 20 tysięcy. Na wygnaniu Judejczycy, tworzyli odrębną
wspólnotę. Trwała też niezwykle ożywiona działalność literacka, którą zajmowali
się pisarze, redaktorzy i komentatorzy — został opracowany kodeks prawa (Księga
Powtórzonego Prawa) religii jahwistycznej oraz historia narodu Izraela, która
znalazła się w księgach Jozuego, Sędziów, Samuela i Królewskich. Powstały
również księgi prorockie — Księga Ezechiela oraz druga część Księgi Izajasza, a
także zbiór trenów — Lamentacje. Miejscem sprawowania liturgii stawał się dom
studiowania owych tekstów, dając początek synagodze. Silny nacisk położony
został na przestrzeganie zasady wypoczynku w szabat. W Palestynie pozostała
ludność wiejska, choć także część kapłanów. Na tych terenach odbywał się
również handel międzynarodowy. Okres niewoli babilońskiej zakończyło zwycięstwo
króla perskiego, Cyrusa nad Babilończykami 29 października 539 p.n.e.
OKRES PERSKI (538–332 p.n.e.)
Proroctwo Deutero –
Izajasza głoszące, że
cierpienie jest pokutą
i lud zostanie
w końcu przywrócony
do czci, stało
się faktem. Cyrus
zdobył Babilon w 539
r. p.n.e. a następnie
pozwolił izraelskim wygnańcom
na powrót do
ich ojczyzny. Czekało
Izraelitów żmudne zadanie
odbudowy. Świątynia Salomona
została rozbudowana do
wielkich rozmiarów. Poświęcono
ją ponownie w 415
r. p.n.e. Władze perskie
utworzyły samodzielną prowincję zwaną Jehud,
która obejmowała niewielki górzysty obszar na zachód od Morza
Martwego ze stolicą w Jerozolimie. Początkowo ludność prowincji liczyła około
20 tysięcy mieszkańców, gdy tymczasem ludność samej Jerozolimy osiągnęła 10 –
15 tysięcy. Podstawową jednostką
organizacji społecznej był klan. Pierwszym namiestnikiem prowincji został
Zorobabel (do 510 p.n.e.). Dane
archeologiczne świadczą o
bardzo powolnej poprawie
sytuacji materialnej, która
osiągnąć miała poziom
sprzed wygnania dopiero
w III w. p.n.e. Odbudowano mury obronne Jerozolimy.
Najważniejszą funkcję religijną pełnił
arcykapłan. Obok niego zaczęło działać Wielkie Zgromadzenie. Przypuszczalnie był
to organ religijnej władzy
ustawodawczej. Rozpoczął się też proces przechodzenia z gospodarki towarowej na
pieniężną — powstały lokalne i państwowe mennice. Daniny od ludności były w
dużym stopniu ściągane w naturze. Urzędowym językiem administracji perskiej na
terenie Palestyny był spokrewniony z hebrajskim język aramejski. Na co dzień
Żydzi posługiwali się aramejskim oraz dialektem hebrajskiego, nazwanym później
językiem hebrajskim misznaickim. Dzieła literackie tworzyli zaś w języku
hebrajskim biblijnym, ale także aramejski, o czym świadczy fragment Księgi
Ezdrasza. Na prowincji kwitła twórczość literacka — powstała
trzecia część Księgi Izajasza, a także księgi prorockie Aggeusza, Joela,
Jonasza i Makachiasza, jak również zrąb Ksiąg Kronik. Dokonana też został
ostateczna redakcja Pięcioksięgu, w której znaczną rolę
odegrali kapłani odbudowanej
Świątyni Jerozolimskiej.
OKRES HELLENISTYCZNY (332–142 p.n.e.)
Po bitwie pod
Issos w 333 r. p.n.e.
Aleksander Wielki przeszedł
przez Palestynę w
drodze do Egiptu.
Upadek monarchii perskiej
oznaczał dla Izraela
włączenie do imperium
Aleksandra. Po jego
śmierci w 323 r.
p.n.e. dostał się
on najpierw egipskim Ptolemeuszom,
a w 198 r. p.n.e.
przeszedł pod władzę
Seleucydów. Jedni i drudzy starali się nie ingerować zbyt w
strukturę administracyjną zastaną po Persach, choć od tej chwili przestała
istnieć prowincja Jehud, a powstała Judea o większym zasięgu terytorialnym.
Wobec władz reprezentował Żydów arcykapłan Świątyni Jerozolimskiej i on odpowiadał także za
ściąganie podatków. Obok hebrajskiego i aramejskiego kolejnym językiem
używanym wówczas w
Palestynie stał się
grecki. W Palestynie napięcie
istniejące między kulturą
hellenistyczną a tradycyjnym
judaizmem doprowadziło do
otwartego konfliktu za
panowania Antiocha IV
Epifanesa (175 – 164 r. p.n.e.)
który w 168 r.
p.n.e. zniósł żydowski kult
ofiarny w świątyni
jerozolimskiej wprowadzając na
jego miejsce kult Zeusa.
Kapłan imieniem Matatiasz
podniósł sztandar powstania.
Jego syn Juda
Machabeusz pokonał w
164 r. p.n.e. pod Mispe
armię seleukidzką dowodzoną przez
Nikanora. Jerozolima została
odzyskana, a świątynia
ponownie poświęcona. W 163 p.n.e. wódz syryjski Lizjasz pokonał armię żydowską i oblegał Jerozolimę. W 161 p.n.e. Juda
pokonał pod Bet Choron wodza seleukidzkiego — Nikanora. Wówczas król syryjski,
Demetriusz I Soter (161–150 p.n.e.), wysłał do Judei armię pod wodzą
Bakchidesa, która w 160 p.n.e. pokonała Judę w bitwie pomiędzy Bereą i Elasą. Zginął
tam Juda Machabeusz. Dowództwo
nad powstańcami objął brat Judy Jonatan
(160–142 p.n.e.). Korzystając z
wewnętrznego konfliktu w Syrii Jonatan
uzyskał w 152 p.n.e. od
władz syryjskich nominację na
arcykapłana. Z czasem wyjednał także powiększenie Judei o kilka regionów
Samarii, co podwoiło powierzchnię prowincji. Po śmierci Jonatana w 142 p.n.e. funkcję arcykapłana
przejął jego brat
Szymon. W okresie hellenistycznym w Judei zaczęły kształtować
się ugrupowania polityczno - religijne Żydów. Za panowania Machabeuszy, zwanych
dynastią hasmonejską, miały one istotny wpływ na politykę władców.
Chodzi o saduceuszy i faryzeuszy. Ci pierwsi związani był i z
arystokracją i rodami
kapłańskimi, choć ulegali
wpływom helleńskim. Zajmowali konserwatywne stanowisko w kwestii urzędu
arcykapłana — mógł go sprawować jedynie członek rodu Sadoka. Machabeusze nie spełniali tego wymogu. Ich politycznymi i
doktrynalnymi przeciwnikami byli faryzeusze, znawcy Tory, kontynuatorzy linii chasidim kładący nacisk
na przestrzeganie Prawa, przez które rozumieli nie tylko to zawarte w
Pięcioksięgu, ale także funkcjonujące wśród uczonych i przekazywane ustnie.
Ponadto, w okresie rządów machabejskich powstaje ascetyczno - pietystyczne
ugrupowanie esseńczyków, do których przypuszczalnie należało osiedle z Kumran
nad Morzem Martwym ze znalezionymi tam rękopisami. W tym okresie Wielkie
Zgromadzenie nosiło już nazwę Sanhedryn. Na czele Sanhedrynu stały dwie osoby —
patriarcha oraz przewodniczący trybunału. Sanhedryn obradował w Jerozolimie na
terenie Świątyni i składał się z 71 członków. Zasiadali w nim
przedstawiciele zarówno faryzeuszy
jak i saduceuszy. Szymon i Jan Hirkan I nosili
tytuły stratega i arcykapłana. Szymon cieszył się wsparciem faryzeuszy, z kolei
Jan Hirkan — saduceuszy. Faryzeusze doszli do głosu za panowania Aleksandry.
Pierwszym, który przyjął tytuł królewski był Arystobul I, jednak rządził on
tylko rok. Aleksander Jannaj nosił podwójny tytuł króla i arcykapłana. Za jego
panowania królestwo hasmonejskie osiągnęło największe rozmiary: obejmowało ono
prócz Judei, Idumeę (dawny Edom), Samarię, Filisteę, Galileę, Moab oraz tereny
Zajordanii zwane Gileadem. Aleksandra wyznaczyła na swego nastepcę Jana Hirkana
II, ale po jej śmierci wystąpił przeciw niemu brat, Arystobul II. Dynastia machabejska
władała w Jerozolimie
aż do 37 r.
p.n.e. gdy miasto
zostało zdobyte przez
rzymskiego wodza Pompejusza,
który poddał Palestynę
panowaniu Rzymu.
OKRES RZYMSKI
W 63 p.n.e.
Judea została wcielona
do imperium rzymskiego jako prowincja. Jan Hirkan II stracił prawo do
tytułu królewskiego, był już
tylko etnarchą i arcykapłanem (63 – 40 p.n.e.). Doradcą Hirkana został były
gubernator Idumei, Antypater. Po zwycięstwie Juliusza Cezara nad Pompejuszem,
Hirkan uzyskał potwierdzenie tytułu arcykapłana, zaś Antypater otrzymał
obywatelstwo rzymskie i tytuł prokuratora Judei. Gdy w 40 p.n.e. Syrię i
Palestynę najechali Partowie,
osadzili na tronie
syna Arystobula II, Antygona
(40 – 37 p.n.e.). Wówczas Herod,
syn Antypatra, udał się do się do Rzymu, gdzie od Antoniusza i Oktawiana
uzyskał tytuł króla Judei. Po zwycięstwie Rzymian nad Partami, Herod w 37
p.n.e. wkroczył do Jerozolimy. W państwie Heroda Wielkiego żyło około 1–1,5
mln ludności. Królestwo to mogło istnieć
tylko dzięki poparciu władz rzymskich, choć cieszyło się samodzielnością. Herod
podjął wielkie przedsięwzięcia
budowlane. Najbardziej z nich znana jest rozbudowa Świątyni
Jerozolimskiej (20 - 19 p.n.e.). Oprócz tego założył i odbudował miasta:
Sebste, Cezareę, Agrippias, Antipatris i inne. Wspierał zarówno faryzeuszy jak
i saduceuszy. Po śmierci Heroda całe królestwo — zgodnie z królewskim
testamentem — zostało podzielone na trzy tetrarchie, na czele których stanęli
synowie Heroda. Filip (4 p.n.e.–39 n.e.) otrzymał m in. Trachon i Hauran, Herod
Antypas (4 p.n.e.–39 n.e.) — Galileę i Pereę, zaś Archelaos — Judeę, Samarię i
Idumeę. Herod Antypas kontynuował budowniczą
działalność ojca — wzniósł miasto Tyberiada. Z kolei Archelaos wprowadził
tyrańskie rządy, w konsekwencji których do Rzymu udała się delegacja Żydów i
Samarytan ze skargą i cesarz August skazał tetrarchę na wygnanie, a Judea,
Samaria i Idumea od 6 n.e. podlegały władzy namiestników rzymskich. Prowincje
te powrócić miały jeszcze raz do przedstawiciela dynastii herodiańskiej. Oto
cesarz Kaligula przyznał Herodowi Agryppie (37 – 44 n.e.), tetrarchie Filipa i
Heroda Antypasa, zaś Klaudiusz — Judę i Samarię. Jednak po śmierci Heroda
Klaudiusz na powrót oddał Palestynę władzy prokuratorów rzymskich (44 – 66).
Bezpośrednią przyczyną wybuchu powstania było zabranie przez prokuratora
Florusa 17 talentów ze skarbca Świątyni. Początkowo miało ono charakter
spontaniczny i brały w nim udział elementy najbardziej radykalne, jak zeloci,
ugrupowanie o charakterze mesjańsko - narodowym, dążące do niepodległości Judei i silnie
antyrzymskie. Gdy legat Syrii, Cestiusz Gallus, został pokonany pod Bet Choron,
powstanie nabrało charakteru ogólnonarodowego i poparli je zarówno faryzeusze, jak i
saduceusze. Zyskało też formy organizacyjne — Józef, syn Mattiasza, późniejszy
Józef Flawiusz, dowodził obroną Galilei. Cesarz Neron wysłał do Palestyny swego
wodza Wespazjana, który w 67 r. n.e. zdobył Galileę, w 68 r n.e. Samarię, a w
69 r n.e. zbliżył się do Jerozolimy. Wśród obrońców Jerozolimy nie było zgody —
trwała tam rywalizacja pomiędzy Janem z Giskali a Szymonem Bar Giorą. W lipcu
69 r. n.e. Wespazjan wyruszył do Rzymu, zaś zdobycie Jerozolimy pozostawił
swemu synowi, Tytusowi. Ten opanował miasto w 70 r. n.e. i dokonał całkowitego
zniszczenie Świątyni. W ten sposób nastąpił kres jakichkolwiek form
państwowości izraelskiej w Palestynie.
TABLICA CHRONOLOGICZNA WŁADCÓW IZRAELA
ZJEDNOCZONA MONARCHIA IZRAELA
- Saul (1020 – 1000 p.n.e.)
- Dawid (1000 – 960 p.n.e.)
- Salomon (960 – 922 p.n.e.)
KRÓLESTWO JUDY
- Roboam (922 – 914 p.n.e.)
- Abijam (913 – 911 p.n.e.)
- Asa (911 – 871 p.n.e.)
- Jozafat (871 – 847 p.n.e.)
- Joram (847 – 841 p.n.e.)
- Ochozjasz (841 p.n.e.)
- Atalia (841 – 836 p.n.e.)
- Joasz (835 – 796 p.n.e.)
- Amazjasz (795 – 783 p.n.e.)
- Azariasz (783 – 742 p.n.e.)
- Jotam (742 – 735 p.n.e.)
- Achaz (735 – 715 p.n.e.)
- Ezechiasz (714 – 687 p.n.e.)
- Manasses (687 – 641 p.n.e.)
- Amon (640 – 639 p.n.e.)
- Jozjasz (639 – 609 p.n.e.)
- Joachaz (609 p.n.e.)
- Jojakim (608 – 598 p.n.e.)
- Jojakin (598 – 597 p.n.e.)
- Zedechiarz (596 – 587 p.n.e.)
KRÓLESTWO IZRAELA
- Jeroboam I (922 – 910 p.n.e.)
- Nadab (910 – 909 p.n.e.)
- Basza (909 – 886 p.n.e.)
- Ela (886 – 885 p.n.e.)
- Zimri (885 p.n.e.)
- Tibni (885 – 876 p.n.e.)
- Omri (876 – 874 p.n.e.)
- Achab (874 – 853 p.n.e.)
- Ochozjasz (853 – 852 p.n.e.)
- Joram (852 – 842 p.n.e.)
- Jehu (842 – 815 p.n.e.)
- Joachaz (814 – 797 p.n.e.)
- Joasz (796 – 786 p.n.e.)
- Jeroboam II (786 – 747 p.n.e.)
- Zachariasz (747 – 746 p.n.e.)
- Szallum (746 – 745 p.n.e.)
- Menachem (745 – 738 p.n.e.)
- Pekachiasz (738 – 737 p.n.e.)
- Pekajach (737 – 732 p.n.e.)
- Ozeasz (732 – 721 p.n.e.)
Podbój Asyryjski w 721 p.n.e.
DYNASTIA HASMONEJSKA
- Juda Machabeusz (166 – 160 p.n.e.)
- Jonatan (160 – 143 p.n.e.)
- Szymon (143 – 135 p.n.e.)
- Hirkan I (135 – 104 p.n.e.)
- Arystobul I (104 – 103 p.n.e.)
- Aleksander Janeusz (103 – 76 p.n.e.)
- Aleksandra (76 – 67 p.n.e.)
- Hirkan II (67 p.n.e.)
- Arystobul II (67 – 63 p.n.e.)
- Antygon (63 – 37 p.n.e.)
Podbój Judei przez Heroda w 37 p.n.e.
DYNASTIA HERODIAŃSKA
- Herod Wielki (37 – 7 p.n.e.)
- Herod Archelaos (4 p.n.e. – 6 n.e.)
- Filip (4 p.n.e. – 34 n.e.)
- Herod Antypas (4 p.n.e. – 39 n.e.)
- Agryppa I (37 – 44 n.e.)
- Herod (41 – 92 n.e.)
- Agryppa II (49 – 92 n.e.)
Podbój przez Rzym w 92 n.e.
SZTUKA HEBRAJSKA
Sztuka dawnego Izraela, państwa stworzonego przez plemiona
hebrajskie, które na terenie dzisiejszej Palestyny osiedliły się między XIII –
XI w. p.n.e., nawiązywała do tradycji artystycznej Kananejczyków i pozostawała
pod wpływem sztuki Egiptu i Mezopotamii. Według tradycji biblijnej najstarsze
dzieła architektury monumentalnej (Świątynia Salomona, X w. p.n.e.) zostały
zbudowane przez Fenicjan z Tyru. Także inne pomniki architektury wykazują wiele
podobieństwa do architektury kananejskiej. Aikoniczny charakter judaizmu
wpłynął ujemnie na rozwój sztuk plastycznych; znane są tylko płaskorzeźby i
reliefy o motywach symbolicznych, geometrycznych, roślinnych i zoomorficznych.
Sztukę sepulkralną reprezentują skalne groby komorowe, głównie z okresu
hellenistycznego i rzymskiego, oraz ossuaria zdobione geometrycznymi motywami.
Szczytowy punkt rozwoju osiągnęła sztuka dawnego Izraela za Heroda I Wielkiego,
a kres jej położyło zburzenie Jerozolimy (70 n.e.) i rozproszenie Żydów po
klęsce powstań przeciw Rzymowi.
JUDAIZM
Religia Żydów, także zespół wierzeń, wartości etycznych i
postaw wynikał z tradycji i obyczajów
narodu. Judaizm jest jedną z najstarszych i zarazem ciągle żywych religii
świata. Opiera się na dwóch podstawowych założeniach:
1) na monoteizmie etycznym, czyli wierze w jednego, jedynego
Boga, Stwórcę i Pana Wszechświata, który oczekuje od ludzi moralnego
postępowania
2) na przekonaniu o posłannictwie Żydów z racji przymierza,
które Bóg zawarł z nimi, jako narodem przez Siebie wybranym na świadka.
Bóg oczekuje od Żydów takiego sposobu życia, który utrzymuje
pamięć objawień Boga i czyni z narodu żydowskiego „królestwo kapłańskie”.
Przymierze Boga z narodem żydowskim ma znaczenie dla całej ludzkości, bo gdy
nadejdzie mesjasz i zapanuje powszechny
pokój, cały świat pozna Boga i uzna rolę Żydów — w tym wyraża się uniwersalny
wymiar judaizmu, jak również w możliwości przyjęcia wiary w jedynego Boga oraz
w możliwości przyjęcia judaizmu przez każdego człowieka. Z judaizmu wywodzą się dwie inne religie
monoteistyczne: chrześcijaństwo oraz
islam.
GALERIA
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz