W roku 323 p.n.e. zmarł w
Babilonie Aleksander III Wielki, syn Filipa II. Nie pozostawił po sobie żadnego
potomka mogącego przejąć jego dziedzictwo. Następnego dnia po śmierci króla
zwołano w Babilonie naradę najbliższych jego przyjaciół i wodzów.
W obecności wszystkich zebranych
Perdikkas – jeden z wodzów Aleksandra – położył na tronie królewski pierścień
który otrzymał z rąk umierającego władcy. Perdikkas zaproponował by z uwagi na
ciążę Roksany, żony Aleksandra III poczekać z wyborem nowego króla do czasu
narodzin dziecka, a jeśli byłby nim chłopiec, jego należałoby obwołać królem.
Propozycję przekazano zgromadzeniu wojska macedońskiego (będącemu
reprezentantem ludu macedońskiego) do którego należała decyzja zatwierdzenia
nowego króla. Zgromadzenie było jednak podzielone. Piechota wolała widzieć na
tronie Arridajosa drugiego syna Filipa II, natomiast jazda poparła propozycję
Perdikkasa. Wśród zgromadzonych o mało nie doszło do walki, między zwolennikami
Perdikkasa, a żołnierzami piechoty pod dowództwem Meleagra.
Dzięki interwencji Eumenesa udało
się uspokoić żołnierzy. Na mocy zawartego kompromisu Arridajos pod imieniem
Filipa III miał panować z ewentualnym synem Aleksandra III. Dziecko które
urodziła Roksana ( sierpień 323 p.n.e.) okazało się rzeczywiście chłopcem.
Nadano mu imię Aleksandra IV. Z uwagi na niezdolność Filipa III do sprawowania
władzy samodzielnie – cierpiał na chorobę psychiczną – wyznaczono na jego
doradcę i opiekuna powszechnie lubianego i szanowanego dowódcę Aleksandra,
Kraterosa, który jednak nie był obecny na naradzie ponieważ w tym czasie
towarzyszył macedońskim weteranom w drodze powrotnej do Macedonii.
Wynikiem skomplikowanych
przetargów i kompromisów było usunięcie ze stanowisk satrapów Persów,
zniesienie podziału władzy na wojskową i cywilną (poza Persydą). Antypater –
zachował władzę nad Macedonią, która była mu powierzona jeszcze przez
Aleksandra. Ptolemeusza zgodnie z jego własnym życzeniem wyznaczono na satrapę
Egiptu. Antygon dostał zachodnią Azję Mniejszą. Lizymach otrzymał Trację
wykrojoną z terenów przyznanych Antypatrowi. Eumenes z Kardii otrzymał
Kapadocję z Paflagonią (tereny będące w tym czasie w ręku satrapy perskiego i
wymagające dopiero podboju). Perdikkas wraz z wyznaczonym na jego zastępcę
Meleagrem otrzymał dowództwo armii w Azji.
Podczas obrzędu oczyszczenia
armii (polegał on na przemarszu armii pomiędzy rozczłonkowanymi zwłokami psa)
Perdikkas wykorzystał swoja władzę nad jazdą i słoniami do zastraszenia
piechoty. Meleager i jego zwolennicy zostali pojmani i zabici. Zwołana została
następnie pośpiesznie kolejna narada, na której rozdzielono satrapie zgodnie z
życzeniem Perdikkasa. Ludy pokonanego imperium Achemenidów były pod tak wielkim
wrażeniem zwycięskiego pochodu Aleksandra i jego armii, że podczas
niespokojnych lat po jego śmierci nie podniosły większych rewolt.
Spuścizną którą Aleksander
pozostawił po sobie było nie tylko rozległe imperium, ale także setki tysięcy
żołnierzy którzy przewinęli się przez jego armię, olbrzymie skarby
rozmieszczone w różnych częściach państwa, a także kilku ambitnych i zdolnych
wodzów. Dzięki zwierzchności nad większością armii Perdikkas trzymał całą
władzę w swoim ręku. Sprawował także nadzór nad królem Filipem III.
Pierwszym zadaniem przed jakim
stanął było stłumienie buntu najemników greckich. Grecy ci zostali osadzeni
jeszcze przez Aleksandra w Baktrii w charakterze wojskowych osadników. Gdy
dowiedzieli się o śmierci Aleksandra postanowili wyruszyć w drogę powrotną do
domu (było ich około 3 tys. jazdy i 20 tys. piechoty). Drogę przecięła im armia
macedońska. Uznając jej liczebną przewagę Grecy poddali się, zostali jednak
podstępem wymordowani.
Aby zabezpieczyć drogę z Azji do
Europy Perdikkas rozkazał Antygonowi i Leonatosowi – dowódcom mającym wojska w
Azji Mniejszej – połączenie sie z Eumenesem w celu pokonania władcy Kapadocji
Ariarathesa. Obaj odmówili. W tej sytuacji Perdikkas wraz z głównymi siłami,
oraz młodym Filipem III wyruszył wiosną 322 p.n.e. do Kapadocji, podbił ją i
zgładził Ariarathesa. Następnie nakłonił armię do uznania go za regenta obu
młodych królów.
I WOJNA
DIADOCHÓW (321-320 p.n.e.)
Twarde dążenie Perdikkasa do
utrzymania jedności politycznej imperium szybko doprowadziły do powstania
koalicji wymierzonej przeciwko niemu. Przystąpili do niej Krateros, Antypater,
Antygon Jednooki, Lizymach i Ptolemeusz. Jedynym sojusznikiem Perdikkasa był
Eumenes z Kardii, któremu Perdikkas umożliwił objęcie przyznanej mu satrapii.
Antypater i Krateros kończący właśnie wojnę lamijską mieli pod swoimi rozkazami
40-tysięczną armię, Ptolemeusz dysponował silną armią i flotą. Antygon wraz z
częścią floty przejętej od Antypatra wylądował w Karii (w Azji Mniejszej).
Perdikkas uznał, że stłumienie buntu należy rozpocząć od Egiptu. Ruszył więc na
Ptolemeusza z początkiem 321 p.n.e. Bez większych przeszkód dotarł do Delty.
Nie zdołał jednak sforsować Nilu, a podczas próby przeprawy stracił wielu
ludzi. W armii wybuchł bunt, a Perdikkas zginął z rąk spiskowców z własnego
sztabu. Po śmierci Perdikkasa spiskowcy ofiarowali jego miejsce Ptolemeuszowi,
ten jednak odmówił (z konsekwencją trzymał się obranej drogi budowy własnego
państwa, którego centrum miał być Egipt).
O wiele lepiej niż Perdikkasowi
powodziło się Eumenesowi – w bitwie pokonał Kraterosa, który przypłacił
przegraną życiem. Zwycięstwo to dało mu panowanie na znacznymi obszarami Azji
Mniejszej, jednak z czasem wobec śmierci Perdikkasa jego pozycja stawała się
coraz gorsza – jako Grek nie mógł liczyć na poparcie armii macedońskiej.
Dodatkowo śmierć Kraterosa jednego z najpopularniejszych wodzów Aleksandra
naraziła go na nienawiść Macedończyków. Na spotkaniu w Triparadejsos (321
p.n.e.) członkowie koalicji dokonali ponownego podziału stanowisk:
- Antypater – przypadła mu opieka
nad królami oraz kierownicze stanowisko.
- Antygon Jednooki – otrzymał
tytuł "stratega Azji". Miał on zająć się także wykonaniem wyroku
śmierci na Eumenesie z Kardii – na śmierć skazało go zgromadzenie wojska
macedońskiego.
- Seleukos – (jeden z zabójców
Perdikkasa) otrzymał w nagrodę satrapie Babilonii.
Ważniejsze bitwy pierwszej wojny
diadochów:
- 321 p.n.e. – bitwa nad Nilem
- 321 p.n.e. – bitwa pod
Hellespontem
II WOJNA DIADOCHÓW (319-316 p.n.e.)
Kolejny konflikt wyłonił sie w
319 p.n.e. wraz ze śmiercią Antypatra. Antypater jako osoba o ograniczonych
ambicjach i wielkiej lojalności wobec dynastii Argeadów wyznaczył na swojego
następcę Poliperchona, dowódcę z czasów Filipa II. Z takim obrotem spraw nie
mógł się pogodzić Kassander, syn Antypatra, przez ojca obdarzony w testamencie
funkcją chiliarchy armii macedońskiej. Stanowisko to nie zaspokajało jego
ambicji, uciekł więc do Antygona do Azji Mniejszej. Powstała kolejna koalicja
wymierzona tym razem w Poliperchona. W skład jej weszli wraz z Kassandrem i
Antygonem również Ptolemeusz i Lizymach. Poliperchon był zdolnym wojskowym,
jednak brakowało mu talentów politycznych . Nie udało mu się powstrzymać
postępów Kassandra. W celu poprawienia swojej sytuacji zaczął – jako pierwszy z
diadochów – używać hasła wolności miast greckich, by uzyskać poparcie polis
greckich w wojnie. Dla wzmocnienia swojej pozycji sprowadził z Epiru Olimpias,
ta korzystając z okazji zleciła zabójstwo Filipa III, a także wielu
popierających go arystokratów. Poliperchonowi udało się zachować władze jedynie
nad częścią Peloponezu (nie jest pewne jak długo ją sprawował). Kiedy Kassander
przybył do Macedonii, bez problemów uzyskał od armii wyrok skazujący Olimpias
na śmierć (317 p.n.e.) – mordy których dokonała po sprowadzeniu jej z Epiru
przez Poliperchona wywołały wielkie oburzenie w Macedonii). Chcąc oprzeć swoją
władzę ciągle jeszcze silnym przywiązaniu Macedończyków do dynastii Argeadów
Kassander ożenił się z Tessalonike (przyrodnią siostrą Aleksandra III
Wielkiego). W tym czasie Antygon wypełniał powierzone mu zadanie usunięcia
Eumenesa. Kampania prowadzona w Azji Mniejszej, Syrii i Iranie zakończyła się
dopiero w 316 p.n.e.
Ważniejsze bitwy drugiej wojny:
- 319 p.n.e. – bitwa pod
Kretopolis
- 318 p.n.e. – bitwa morska pod
Bizancjum (flota pod wodzą Kleitosa zwyciężyła flotę 100 okrętów pod wodzą
Nikanora)
- 318 p.n.e. – bitwa morska w
cieśninie Bosfor
- 317 p.n.e. – bitwa pod Koprates
- 317 p.n.e. – bitwa pod
Paraitacene
- 316 p.n.e. – bitwa pod Gabiene
(31000 ludzi i 65 słoni pod wodzą Antygonosa zwyciężyło 42700 ludzi i 114 słoni
pod wodzą Eumenesa -dostał się do niewoli)
III WOJNA DIADOCHÓW (315-311 p.n.e.)
W 315 p.n.e. Antygon zaatakował
Seleukosa, który został zmuszony do ucieczki do Egiptu. Tak poważny wzrost
potęgi Antygona bardzo zaniepokoił innych diadochów. Zawiązali więc przeciwko
niemu koalicję. Uczestniczyli w niej Ptolemeusz (a u jego boku Seleukos),
Lizymach i Kassander. W pierwszej fazie wojny inicjatywa należała do Antygona,
który opanował resztę Azji Mniejszej, południową Syrię (315 p.n.e.). W walce
politycznej zaczął stosować na szeroką skalę hasło wolności miast greckich
kreując się obrońcę odwiecznej wolności greckich polis. Stał się także patronem
związku polis Cyklad (tzw. Związek Wyspiarzy). Działania te godziły głównie w
Kassandra i Ptolemeusza którzy w swoich rękach posiadali znaczna część miast
greckich. Poparcie Greków dawało również możliwość swobodnego zaciągu greckich
najemników. Antygon rozporządzał na tyle potężnymi siłami że mógł prowadzić
wojnę na kilku frontach. Osobiście poprowadził wyprawę przeciwko Lizymachowi. W
tym samym czasie jego syn, Demetriusz walczył z Ptolemeuszem, a jego dowódcy
zmagali się z Kassandrem na południu Grecji. W 312 p.n.e. Ptolemeusz pokonał
Demetriusza pod Gazą. Wykorzystując to Seleukos wraz z małym oddziałem
otrzymanym od Ptolemeusza udał się do Babilonu gdzie został życzliwie przyjęty.
W 311 p.n.e. obie strony uznały za konieczne podpisanie pokoju. Pokój zawarto
na następujących warunkach:
- Kassander pozostanie opiekunem
Aleksandra IV aż do jego pełnoletności.
- Lizymach i Ptolemeusz mieli
pozostać przy swoich dziedzinach.
- Antygon otrzymał "całą
Azję"
Pokój nie obejmował Seleukosa
któremu jednak po początkowych niepowodzeniach udało się zbudować własne
państwo a nawet rozszerzyć jego granice na wschód. Kassander zdawał sobie
sprawę, że wraz z pełnoletnością Aleksandra IV straci on władzę w Macedonii.
Zabił więc młodego króla w 310 p.n.e., natomiast w 308 p.n.e. zamordowany został
nieślubny syn Aleksandra, Herakles wraz ze śmiercią którego przestała istnieć
dynastia Argeadów.
Ważniejsze bitwy trzeciej wojny
diadochów:
- 315 p.n.e. – bitwa pod
Afrodizios
- 315 p.n.e. – bitwa pod Tyros
- 312 p.n.e. – bitwa pod Gazą
- 312 p.n.e. – bitwy pod
Eurymenoi i Apollonią
IV WOJNA DIADOCHÓW (302-301
p.n.e.)
Dążenie Antygona do ponownego
zjednoczenia ziem podbitych przez Aleksandra III prowadziło do kolejnych tarć i
konfliktów z innymi diadochami przerywanych okresowymi porozumieniami. Walki
prowadzone były na wielu frontach. W latach 311-302 p.n.e. udało się Antygonowi
zdobyć morską hegemonię i jedynie grecka wyspa Rodos pozostała poza jego
wpływami, zdołała również zachować sojusz z Ptolemeuszem. W 306 p.n.e. Antygon
ogłosił sie królem (gr. βασιλεύς basileus). Proklamacja ta miała na celu
podkreślenie jego aspiracji do odgrywania roli dziedzica Aleksandra III po
zniknięciu Argeadów. W 305/304 p.n.e. oficjalnie tytuł królewski przyjął
Ptolemeusz syn Lagosa. Krok ten miał na celu podkreślenie jego niezależności
względem Antygona (przed ogłoszeniem się królem Ptolemeusz oficjalnie sprawował
funkcję satrapy Egiptu, choć rozporządzał władzą królewską, a sami Egipcjanie
uważali go już wcześniej za króla. Wkrótce tytuły królewskie przyjęli Lizymach,
Kassander i Seleukos. W 301 p.n.e. członkowie koalicji zdecydowali się na
ostateczne złamanie potęgi Antygona. W bitwie która rozegrała się pod Ipsos
wzięli udział osobiście Kassander, Lizymach i Seleukos. Wojska Antygona
poniosły klęskę, a on sam zginął. Posiadłości jego zostały podzielone pomiędzy
członków koalicji w sposób następujący:
- większa część Azji Mniejszej
przypadła Lizymachowi.
- Syrię (bez części południowej)
otrzymał Seleukos.
- Ptolemeusz zagarnął południową
Syrię.
Ważniejsze bitwy czwartej wojny
diadochów:
- 301 p.n.e. – bitwa pod Ipsos
-------------------------------------------
Tuż po zwycięstwie pod Ipsos i
wyeliminowaniu najgroźniejszego gracza na szachownicy diadochów, niedawni
jeszcze sojusznicy zaczęli widzieć w sobie rywali i potencjalnych przeciwników.
Szczególnie zazdrośnie postrzegany był Seleukos, który najbardziej skorzystał
po Ipsos. Powoli zaczęła się przeciw niemu zawiązywać cicha koalicja.
Ptolemeusz zaczął proponować
małżeństwa ze swoimi córkami Kassandrowi i Lizymachowi (obaj propozycje
przyjęli, z tym, że Kassander ożenił córkę Ptolemeusza ze swoim synem), aby w
ten sposób zawiązać przymierze. Nie zaproponował natomiast nic Seleukosowi.
Wobec rysującego się trójporozumienia między Egiptem, Macedonią i Tracją,
Seleukos zaczął popierać pokonanego Demetriusza Poliorketesa, aby w ten sposób
zapewnić przeciwwagę dla swych niedawnych sojuszników. Pomimo przegranej wojny
Demetriusz był wciąż jeszcze cennym partnerem – władał Morzem Egejskim, a poza
tym był to świetny żołnierz, cieszący się sporą popularnością jeszcze wśród
starych żołnierzy Antygona. Porozumienie z Demetriuszem przypieczętowało
małżeństwo Seleukosa z córką Demetriusza – Stratoniką (299 lub 298 p.n.e.).
Niedługo potem Demetriusz zajął Cylicję (należącą do brata Kassandra) za cichym
przyzwoleniem Seleukosa.
Zawarte przymierze Seleukosa z
Demetriuszem nie miało jednak przyszłości. Doszło między nimi do sporu o miasta
fenickie Tyr i Sydon, które należały do Demetriusza, a Seleukos chętnie
widziałby je jako swoją własność. Gdy Demetriusz nie zgodził się na ich
odsprzedaż, Seleukos zainicjował kolejną koalicję (296 r. p.n.e.) przeciw
Antygonidzie złożoną z Ptolemeusza i Lizymacha. W następstwie tego koalicjanci
dokonali aneksji włości Demetriusza w 295 r. p.n.e.: Ptolemeusz zajął Cypr,
Lizymach miasta małoazjatyckie z Efezem, a Seleukos Cylicję. Tymczasem jednak
Demetriusz nie próżnował, lecz przygotowywał się do zajęcia znacznie lepszych
kąsków. W 294 r. p.n.e. po długim oblężeniu zdobył Ateny, a następnie po
zamordowaniu młodego Aleksandra (syna Kassandra) zdobył tron Macedonii,
niezrealizowany cel jego ojca Antygona.
Mniej więcej w tym samym czasie
(w r. 294 lub 293 p.n.e.) Seleukos mianował swym współrządcą syna Antiocha,
czyniąc go równocześnie wicekrólem wschodnich prowincji państwa, i co ciekawe,
oddał mu za żonę swoją żonę, czyli macochę, Stratonikę. Posunięcie to było dla
Seleukosa pewnym odciążeniem w rządach i dawało mu znaczną swobodę działania i
śledzenia ruchów innych diadochów na zachodniej flance swojego imperium, która
była dla niego najważniejsza. W roku 289 p.n.e. Demetriusz Poliorketes,
władający niemal całą Helladą (oprócz Epiru, Etolii i Sparty), po nieudanej
wyprawie przeciw Etolii i starciu z królem Epiru Pyrrusem, zaczął przygotowywać
się do inwazji na Azję. Nie uszło to uwadze pozostałych władców
hellenistycznych. Seleukos, Lizymach i Ptolemeusz odnowili koalicję przeciw
staremu wrogowi, aby zapobiec jego dążeniom (288 p.n.e.). Wojna nie trwała
długo. Poprzez koncentryczne uderzenie ze wszystkich stron (z udziałem Pyrrusa
z Epiru) zdołali udaremnić zamierzenia Antygonidy, który musiał uciekać ze
swojego królestwa do Grecji. Następnie przeprawił się do Azji Mniejszej (287
p.n.e.), gdzie, w 286 p.n.e., został pokonany przez Agatoklesa (syna Lizymacha)
i osaczony przez jego wojska i Seleukosa. Bez jakichkolwiek szans na
kontynuację kampanii poddał się temu ostatniemu. W niewoli u Seleukosa dożył
swych dni – zapił się na śmierć w pałacu-więzieniu w 283 p.n.e.
Antioch I (o przydomku Soter) już
za życia ojca nadzorował sprawy Wschodu, rezydując w Seleucji nad Tygrysem.
Przejmując władzę musiał stawić czoło kryzysowi wewnętrznemu (być może buntowi,
na terenach przede wszystkim Syrii). Problemem stali się także Galatowie
(Celtowie przybyli do Azji Mniejszej w 277 p.n.e., którzy osiedlili się w
centrum półwyspu) oraz uniezależniony od Seleucydów Pergamon. W 274 p.n.e.
wybuchła I wojna syryjska z Ptolemeuszami, zakończona w 271/270 p.n.e.
utrzymaniem statusu quo. W 263 p.n.e. rozgorzał z kolei konflikt z Pergamonem,
którego finałem była przegrana przez Seleucydów bitwa pod Sardes w 261
p.n.e. Antioch I zmarł w tym samym roku, na tronie zastąpił go syn - Antioch
II (zwany Theos, od 266 p.n.e. współrządzący z ojcem). Pierwsze lata jego
panowania to kolejna wojna z Egiptem, który zdobył niektóre posiadłości
Seleucydów w Azji Mniejszej. Antiochowi II część z nich udało się odzyskać, a
osiągnięty stan zatwierdził pokój (255 lub 253 p.n.e.). Mniej więcej w tym
czasie satrapa Diototos rozpoczął proces uniezależniania Baktrii od imperium
Seleucydów. Antioch zmarł w 246 p.n.e., jego następcą został syn z pierwszego
małżeństwa (z Laodike) Seleukos II. W obronie interesów Berenike, drugiej żony
Antiocha, a swojej siostry, wystąpił Ptolemeusz III Euergetes – wybuchła III
wojna syryjska. Wojska egipskie zajęły Syrię, wkraczając nawet do Antiochii,
lecz musiały się wycofać z powodu niepokojów nad Nilem (Ptolemeusz zachował
jednak kontrolę m.in. nad Seleucją Pierią, a na wschodzie udało się
uniezależnić satrapie Partii – Andragorasowi). W 242 p.n.e. młodszy brat
Seleukosa - Antioch Hieraks wzniecił rewoltę i przejął kontrolę nad Azją
Mniejszą, skutecznie odpierając późniejsze próby brata odzyskania tych terenów.
W latach 237-227 p.n.e. król prowadził kampanię przeciwko Partom (którzy zajęli
satrapię Andragorasa), odniósł pewne sukcesy ale nie osiągnął trwałych efektów.
Antioch Hieraks zginął w 226 p.n.e., Seleukos II zmarł mniej więcej w tym samym
czasie. Kolejny władca z dynastii Seleucydów Seleukos III Keraunos panował
tylko trzy lata - zginął w niejasnych okolicznościach podczas wyprawy przeciwko
Pergamonowi. Władzę przejął jego młodszy brat Antioch III, nazwany później
Wielkim.
Antioch III obejmując tron miał
19-20 lat – ze względu na wiek jego pozycja w państwie nie była silna. W Azji
Mniejszej rządy sprawował Achajos, satrapiami wschodnimi zarządzał Molon, a w
samej Syrii sprawami kierował Hermiasz – szef administracji. W 222 p.n.e. Molon
się zbuntował, odpierał ataki dowódców lojalnych wobec Seleucydów i dopiero
osobista wyprawa Antiocha położyła kres jego rebelii. Wykorzystując sukces
młody król pozbył się Hermiasza przejmując pełnię rządów w Syrii, lecz utracił
wszelką zwierzchność nad terenami Azji Mniejszej, kiedy Achajos ogłosił się
królem. Antioch III od pierwszych lat panowania zaangażował się w konflikt z
Egiptem (IV wojna syryjska) - w 219 p.n.e. zajął Seleucję Pierię, lecz w 217
p.n.e. poniósł klęskę pod Rafią. Po zawarciu pokoju z Egiptem skierował swoją
uwagę na Azję Mniejszą – zawarłszy sojusz z Pergamonem pokonał Achajosa (215
p.n.e.) i odzyskał panowanie w tym rejonie. Niekorzystna sytuacja finansowa,
oraz chęć odzyskania kontroli nad dawnymi satrapiami zaowocowała wyprawą
Antiocha na Wschód. W 212 p.n.e. Seleucyda podporządkował sobie Armenię, w 209
p.n.e. najechał i pokonał (ale nie zlikwidował) państwo Partów, później
skutecznie walczył przeciwko rządzącemu w Baktrii Eutydemosowi, lecz w końcu
uznał jego niezależność zadowalając się otrzymaniem słoni bojowych i
zaopatrzenia armii. W 206 p.n.e. wkroczył do Pendżabu, wymuszając na tutejszym
władcy okup, słonie bojowe i żywność, po czym przez Persję i Babilonię wrócił
do Syrii. W 202 p.n.e., wykorzystując kryzys w Egipcie, Antioch (w porozumieniu
z władcą Macedonii Filipem V) rozpoczął V wojnę syryjską. W 200 p.n.e.
zwyciężył pod Panion i zajał Celesyrię, Fenicję oraz Palestynę. Następnie
skierował swoją uwagę na Azję Mniejszą, próbując zająć tamtejsze posiadłości Ptolemeuszy.
W 196 p.n.e. zdobył przyczółki w Tracji wywołując protesty (na razie tylko
dyplomatyczne) Rzymu. W 192 p.n.e. Antioch zaangażował się w konflikty w
Grecji, zostając sprzymierzeńcem prowadzącego antyrzymską politykę Związku
Etolskiego. Jednak jego niewielski korpus ekspedycyjny (oraz siły etolskie)
został pokonane przez Rzymian w 191 p.n.e. pod Termopilami i Antioch zmuszony
był wycofać się do Azji. Tutaj w 190 p.n.e. został pokonany przez rzymskie siły
i ich pergamońskiego sojusznika Eumenesa II w bitwie pod Magnezją. Zawarty
potem w 188 p.n.e. w Apamei pokój zmuszał Antiocha do rezygnacji z terenów na
zachód od gór Taurus, zapłaty ogromnej kontrybucji i likwidacji swoich słoni
bojowych. Był to koniec zachodnich ambicji Seleucydów. Rok później Antioch
zginął podczas zamieszek wywołanych jego próbą złupienia świątyni Bela w
Elymaidzie.
Władcą został syn Antiocha
Seleukos IV o przydomku Filopator. Na jego panowanie przypadł okres spłaty
kontrybucji dla Rzymu. Próbował prowadzić politykę antypergamońską, ale spotkał
się z oporem senatu rzymskiego (musiał wysłać nad Tybr swojego syna Demetriusza
jako zakładnika). Zginął w 175 p.n.e. zamordowany w wyniku spisku. Tron objął
jego młodszy brat Antioch IV nazwany Epifanes, który starał się unikać
zadrażnień z Rzymem. Przeprowadził reformy finansowe, administracyjne i
militarne w państwie, zakładał nowe poleis na wschodzie. W 169 p.n.e. wybuchła
wojna z Egiptem (VI wojna syryjska), w której Antioch szybko odniósł zwycięstwa
militarne - zajął Cypr i obległ Aleksandrię. Dyplomatyczna interwencja Rzymu
(który zdążył już rozprawić się z Macedonią) zmusiła go jednak do wycofania się
z zajętych terenów. Antioch powrócił do Syrii w 166 p.n.e. i zorganizował w
stolicy wielką paradę. Na okres jego panowania przypada początek konfliktu z
Żydami z Palestyny - Antioch podczas wojny z Egiptem złupił świątynię w
Jerozolimie, lecz na wieść o jego dyplomatycznej porażce nad Nilem w mieście
wybuchły zamieszki. Seleucyda odpowiedział zburzeniem murów świątyni i próbą
narzucenie Żydom kultu pogańskiego, co tylko pogorszyło sytuację - konflikt
przekształcił się w otwartą wojnę (powstanie Machabeuszów). W 165 p.n.e.
Antioch rozpoczął kampanię na wschodzie, próbując odzyskać utraconą na rzecz
wzmocnionych Partów Persydę, jednak rok później zginął przy próbie rabunku
bogactw świątynnych. Jego śmierć wyznacza początek okresu poważnych niepokojów
wewnętrznych. Sytuację wykorzystał Demetriusz, syn Seleukosa IV, który powrócił
z Rzymu, przejął władzę i nakazał zamordowanie małoletniego syna Antiocha IV.
Senat rzymski po okresie wahania uznał nowego władcę. Demetriusz jednak szybko
tracił początkowe poparcie na skutek nieudanych działań wewnętrznych (próba
zażegnania konfliktu w Judei) i zewnętrznych (interwencja w Kapadocji, próba
kupienia Cypru). W Cylicji pojawił się uzurpator - Aleksander Balas popierany
przez Pergamon, Egipt i Żydów. Demetriusz zginął w walce z nim w 150 p.n.e. W
147 p.n.e. w Cylicji wylądował z kolei 14-letni syn Demetriusza - Demetriusz
II, dotąd zakładnik rzymski. Zyskał poparcie ludności, pokonał i zabił Balasa
(w 145 p.n.e.), a popierająca dotąd Aleksandra armia egipska opowiedziała się
po jego stronie. Młody król musiał stawić czoło buntom wewnętrznym (m.in.
Tryfona w Apamei) oraz rosnącej pod rządami Mitrydatesa I potędze Partów,
którzy w 148 p.n.e. zajęli Medię, a w 141 p.n.e. Babilonię, zadając poważny
cios monarchii Seleucydów. Demetriusz ruszył na wschód lecz po początkowych
sukcesach dostał się w 139 p.n.e. do partyjskiej niewoli. Królem został jego
brat Antioch VII Sidetes, który powrócił z Azji Mniejszej, przejął władzę i
rozprawił się z Tryfonem. W 130 p.n.e. ruszył na Wschód odzyskując Babilonię i
zachodni Iran. Władca Partów Fraates II odesłał do Syrii Demetriusza licząc na
niepokoje wewnętrzne i wezwał na pomoc koczowniczych Saków. Jednak w 129 p.n.e.
Antioch zginął na polu walki - był to kres wszelkich prób odzyskania przez
Seleucydów terenów wschodnich. Uwolniony Demetriusz II przejął władzę w okrojonym
państwie (na zwycięstwie Partów skorzystali także Żydzi powiększając obszar
swojego państwa). Seleucyda zaangażował się w konflikt dynastyczny w Egipcie,
jednak poniósł klęskę. Dodatkowo zwycięski nad Nilem Ptolemeusz VIII poparł
uzurpatora Aleksandra Zabinasa, który pokonał i zabił Demetriusza w 124 p.n.e..
Nowy władca szybko jednak stracił poparcie Egiptu i w 123 p.n.e. na tron
wyniesiono Antiocha VIII, którego ożeniono z córką Ptolemeusza (faktyczną
władzę sprawowała matka młodego władcy – Kleopatra Thea). W następnych latach
państwo pogrążyło się w zaciętych walkach dynastycznych. Zanik silnej władzy
doprowadził do wzrostu niezależności miast, wzmógł się nacisk ze strony Partów,
także Arabów, którzy zaczęli tworzyć własne państwa. W 83 p.n.e. Antiochia
poprosiła o przejęcie władzy króla Armenii – Tigranesa, znajdującego się u
szczytu potęgi. Tigranes zajął Syrię i na pewien czas uspokoił sytuację. Jednak
w 66 p.n.e. musiał się wycofać w wyniku klęski w wojnie z Rzymem. Władzę na
krótko przejął Antioch XIII, ale rzymski dowódca Pompejusz usunął go w 64
p.n.e. w ramach przeprowadzanej reorganizacji porządków panujących na
Wschodzie. Syria stała się rzymską prowincją w 63 p.n.e.
Tablica chronologiczna władców Seleucydy
Podbój Seleucydy przez Rzym w 64 r. p.n.e.
- Seleukos
I Nikator 312 p.n.e. - 281 p.n.e.
- Antioch
I Soter 281 p.n.e. - 261 p.n.e. (współwładca od 291 p.n.e.)
- Antioch
II Theos 261 p.n.e. - 246 p.n.e.
- Seleukos
II Kallinikos 246 p.n.e. - 226 p.n.e.
- Seleukos
III Keraunos 226 p.n.e. - 223 p.n.e.
- Antioch
III Wielki 223 p.n.e. - 187 p.n.e.
- Achajos
222 p.n.e. - 214 p.n.e. (w Azji Mniejszej)
- Seleukos
IV Filopator 187 p.n.e. - 175 p.n.e.
- Antioch
IV Epifanes 175 p.n.e. - 164 p.n.e.
- Antioch
V Eupator 164 p.n.e. - 162 p.n.e.
- Demetriusz
I Soter 162 p.n.e. - 150 p.n.e.
- Aleksander
I Balas 154 p.n.e. - 145 p.n.e.
- Demetriusz
II Nikator 145 p.n.e. - 139 p.n.e. - pierwsze panowanie
- Antioch
VI Epifanes Dionizos 142 p.n.e. - 138 p.n.e.
- Diodotus
Tryphon 138 p.n.e.
- Antioch
VII Euergetes 138 p.n.e. - 129 p.n.e.
- Demetriusz
II Nikator 129 p.n.e. - 125 p.n.e. - drugie panowanie
- Aleksander
II Zabinas 125 p.n.e. - 123 p.n.e.
- Kleopatra
Thea 126 p.n.e. - 121 p.n.e.
- Seleukos
V Filometor 126 p.n.e.
- Antioch
VIII Grypos 126 p.n.e. - 96 p.n.e.
- Antioch
IX Kyzikenos 114 p.n.e. - 95 p.n.e.
- Seleukos
VI Epifanes 96 p.n.e. -95 p.n.e.
- Antioch
X Eusebes 95 p.n.e. - 83 p.n.e.
- Demetriusz
III Filopator 95 p.n.e. - 88 p.n.e.
- Antioch
XI Epifanes Filadelfos 95 p.n.e.
- Filip
I Filadelfos 95 p.n.e. - 83 p.n.e.
- Antioch
XII Dionizos 87 p.n.e. - 84 p.n.e.
- Tigranes
II - król Armenii 83 p.n.e. - 69 p.n.e.
- Seleukos
VII Kybiosaktes 70 p.n.e. - 60 p.n.e.
- Antioch
XIII 69 p.n.e. - 64 p.n.e.
- Filip
II Philoromaeus 65 p.n.e. - 63 p.n.e.
Podbój Seleucydy przez Rzym w 64 r. p.n.e.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz